Ze was van een identieke tweeling vertelde Roma-zigeunerin Rita zaterdagavond in Nieuwsuur. Haar moeder moest tijdens de tweede wereld oorlog akkoord gaan met een sterilisatie, anders zou de hele familie afreizen naar Auschwitz. Maar wat bleek: haar moeder was in verwachting van een tweeling. Of ze die wilde baren en afstaan, voor Mengele-achtig onderzoek. Om precies te zijn onderzocht een Duitse arts of bruine ogen Arisch blauw kunnen worden. Haar moeder ging opnieuw akkoord. Had ze überhaupt een keuze?
Zeventig jaar later kan alleen Rita het navertellen. Haar zusje Rolanda overleed na zeven weken experimenteren. Na een jaar kon de moeder van Rita haar dochter weer ophalen. Ziekelijk en vol littekens, zichtbaar en onzichtbaar. Of bruine ogen blauw te maken zijn zullen we nooit weten, het onderzoek ging verloren tijdens een bombardement. En waarom zouden we het willen weten?
Hier dacht ik allemaal aan tijdens de twee minuten stilte gisteren. Ik probeerde me te verplaatsen in de moeder van Rita. Je verplicht moeten laten steriliseren, de tweeling in je buik opgeven voor de wetenschap, de dagelijkse gedachten dat er niet goed voor hen gezorgd zal worden, dat er gruwelijke experimenten op die kleine baby’tjes worden gedaan. Vervolgens het overlijden van je ene kind en het getekend terugkrijgen van het andere. En dat je dan pas kan beginnen met het opbouwen van een band. Het is misschien klein leed als je het vergelijkt met de gruwelen in de concentratiekampen en alle andere misdaden die zijn gepleegd in die periode. Met vergassen, afbeulen, koelbloedig doodschieten. Maar ik vind dit al zo erg. Het raakte me, zo thuis met twee kleine, slapende kindjes boven, veilig op hun kamer. Om stil van te worden.